با سلام و عرض ادب خدمت شما همراهان گرامی. ماه مبارک رمضان، ماه ضیافت الهی، فرصتی بی‌ نظیر برای تزکیه نفس و نزدیکی به خداوند متعال مخصوصا در شب های قدر است. برای بهره‌ مندی هرچه بیشتر از فیوضات این ماه پربرکت، شایسته است که فضای زندگی خود را نیز با حال و هوای معنوی آن هماهنگ سازیم.

بر اساس پژوهشی که در سال 1399 توسط دانشگاه الزهرا انجام شد، 68 درصد از هم‌ وطنان عزیزمان معتقدند که دکوراسیون مناسب و الهام‌ بخش ماه رمضان، تأثیر به‌ سزایی در کیفیت عبادات و مناجات‌ های آنان دارد. در این مقاله از گامی نو، به بررسی 5 اشتباه رایج در دکوراسیون ماه رمضان می‌پردازیم که با پرهیز از آن‌ ها، می‌ توانید فضایی روحانی، دلنشین و سرشار از آرامش برای خود و خانواده‌ تان فراهم آورید.

1. نورپردازی نامناسب در تزیین ماه رمضان

در آموزه‌ های دین مبین اسلام، نور جایگاهی ویژه دارد و نمادی از ذات اقدس الهی و روشنایی درون انسان به شمار می‌ رود. همان‌ طور که پروفسور ناصر خلیلی، استاد برجسته هنر اسلامی در دانشگاه آکسفورد، می‌فرمایند:

“نورپردازی در هنر اسلامی، باید حس آرامش، تمرکز و تعالی را در بیننده القا کند، نه اینکه موجب هیجان‌زدگی و آشفتگی بصری شود.”

بنابراین، استفاده بی‌ رویه از نور های مصنوعی تند و زننده، نه‌ تنها با روح معنوی ماه رمضان سازگار نیست، بلکه می‌ تواند تمرکز و آرامش مورد نیاز برای عبادت را نیز مختل کند.

راهکار های حرفه‌ ای و اصولی برای نورپردازی

• فانوس‌ های سنتی: استفاده از فانوس‌ های سنتی ایرانی-اسلامی با شمع‌ های LED با نور گرم، علاوه بر ایجاد نوری ملایم و دلنشین، جلوه‌ ای زیبا و نوستالژیک به فضای خانه می‌ بخشد.
• چراغ‌ های دیمردار: نصب چراغ‌های دیمردار (قابل تنظیم)، این امکان را فراهم می‌ آورد که در ساعات مختلف شبانه‌ روز، به‌ویژه هنگام اذان و نیایش، شدت نور را به میزان دلخواه تنظیم کنید و فضایی روحانی و آرامش‌ بخش پدید آورید.
• سایه‌ بان‌ های مشبک: بهره‌ گیری از سایه‌ بان‌ های چوبی یا فلزی مشبک، با الهام از معماری سنتی ایرانی-اسلامی، نه‌ تنها نور خورشید را به شکلی زیبا و هنرمندانه فیلتر می‌ کند، بلکه الگوهای نوری چشم‌ نوازی را بر روی دیوارها و سطوح ایجاد می‌نماید.

2. عدم رعایت اصل توازن در چیدمان

بر اساس بررسی‌ های انجام‌ شده توسط مرکز تحقیقات دکوراسیون اسلامی دبی در سال 2023، حدود 45 درصد از افراد در چیدمان سفره افطار و سایر فضا های مرتبط با ماه رمضان، دچار نوعی شلوغی و بی‌ نظمی بصری می‌ شوند.

اصول چهارگانه توازن در هنر و معماری اسلامی

1. تقارن محوری: رعایت اصل تقارن در چیدمان عناصر، به‌ ویژه در محور های اصلی فضا، یکی از ارکان زیبایی‌ شناسی در هنر اسلامی است. این اصل، با الهام از نظم و تعادل حاکم بر جهان هستی، حس آرامش و وقار را به بیننده منتقل می‌کند.
2. توازن رنگی: استفاده از طیف‌ های رنگی هماهنگ و متناسب، به‌ ویژه رنگ‌ های برگرفته از طبیعت (مانند خاکی، آجری، فیروزه‌ای، سبز یشمی و طلایی)، از دیگر اصول مهم در ایجاد توازن بصری است.
3. هماهنگی بافت‌ ها: ترکیب هنرمندانه بافت‌ های طبیعی و دست‌ ساز (مانند چوب، سفال، پارچه‌های کتان و ابریشم، گلیم و جاجیم)، به فضا گرما، صمیمیت و اصالت می‌بخشد.
4. حفظ فضای منفی: در نظر گرفتن فضاهای خالی در میان عناصر چیدمان، به اندازه خود عناصر اهمیت دارد. این فضا های منفی، به چشم فرصت استراحت می‌ دهند و از ایجاد حس آشفتگی و ازدحام جلوگیری می‌ کنند.

3. استفاده نابجا از نمادهای اسلامی

دکتر فاطمه محمودی، پژوهشگر و مدرس هنر اسلامی، در مصاحبه‌ای با شبکه قرآن و معارف سیما، ضمن ابراز نگرانی از رواج برخی نمادهای غیرمتعارف در دکوراسیون‌های ماه رمضان، می‌گویند:

“متأسفانه، در سال‌های اخیر شاهد هستیم که حدود 30 درصد از محصولات و تزئینات مرتبط با ماه رمضان، با موازین شرعی و اصول زیبایی‌شناسی اسلامی مغایرت دارند.”

فهرست نماد های تأیید شده و اصیل اسلامی

• آیات قرآنی: استفاده از آیات نورانی قرآن کریم، به‌ ویژه با خط ثلث یا نسخ خوش‌ نویسی‌ شده بر روی پارچه‌ ها، تابلو های نفیس یا ظروف سفالی، فضایی معنوی و الهام‌ بخش پدید می‌ آورد.
• نقوش هندسی اسلامی: نقوش اسلیمی، ختایی، گره‌ چینی و سایر نقوش هندسی برگرفته از هنر اسلامی، به‌ دلیل برخورداری از نظم، توازن و زیبایی ذاتی، از جمله عناصر تزئینی مناسب برای ماه رمضان به شمار می‌ روند.
• ساعت‌ های مکه‌ نما: استفاده از ساعت‌ های دیواری یا رو میزی مکه‌ نما، با قاب‌ های چوبی معرق‌ کاری‌ شده یا خاتم‌ کاری‌ شده، علاوه بر کاربرد عملی، یادآور قبله و جهت‌ گیری عبادی مسلمانان است.

4. تقلید کورکورانه از سبک‌های غربی

بر اساس گزارش اخیر مجله معتبر Architectural Digest، متأسفانه حدود 60 درصد از دکوراسیون‌ های ماه رمضان در ایران، به شکلی نا آگاهانه و ناهماهنگ، تحت تأثیر سبک‌ های مینیمالیسم غربی قرار گرفته‌ اند.

راهکار های اصیل ایرانی اسلامی

• پرده‌ های ابریشمی قزوین: استفاده از پرده‌ های ابریشمی دستباف قزوین، با نقوش اسلیمی و ختایی ظریف و رنگ‌ های چشم‌نواز، جلوه‌ ای فاخر و اصیل به فضای خانه می‌بخشد.
• سفره‌ های قلمکار اصفهان: به کارگیری سفره‌ های قلمکار اصفهان، با طرح‌ های بدیع و رنگ‌های گرم و زنده، نه‌ تنها زیبایی سفره افطار و سحر را دوچندان می‌ کند، بلکه یادآور هنر و ذوق ایرانی است.
• میز های تاشو سنتی: طراحی و ساخت میز چوبی تاشو، با الهام از معماری کاروانسرا ها و خانه‌ های سنتی ایرانی، علاوه بر کاربردی بودن، حس نوستالژی و پیوند با گذشته را در افراد زنده می‌کند.
• پشتی و متکاهای سنتی: استفاده از پشتی های سنتی با پارچه های دست باف و طرح های ایرانی میتواند فضای گرم و صمیمی ایجاد کند.

5. زیاده‌ روی در تزئینات و ایجاد فضایی شلوغ

یکی از مواردی که می‌ تواند زیبایی و دکوراسیون ماه مبارک رمضان را تحت‌ الشعاع قرار دهد، افراط در تزئینات رمضان و شلوغ کردن بیش از حد فضاست. این کار نه تنها باعث می‌ شود که محیط، ظاهری نامرتب و آشفته پیدا کند، بلکه ممکن است حواس‌ پرتی ایجاد کرده و تمرکز بر جنبه‌ های معنوی این ماه عزیز را دشوار سازد. این مسئله به‌ ویژه در خانه‌ هایی با متراژ کم یا فضا های محدود، نمود بیشتری پیدا می‌ کند.

تجربه و مطالعات نشان داده‌ اند که فضاهای شلوغ و مملو از اشیاء، می‌ توانند مانعی برای تمرکز حواس در هنگام عبادت و نیایش باشند. بنابراین، بسیار مهم است که در دکور برای ماه رمضان، تعادل را رعایت کنیم.

راهکار برای جلوگیری از زیاده روی دکور ماه رمضان

بهترین راه برای جلوگیری از شلوغی بیش از حد، پیروی از این اصل طلایی است: “کم، گویاتر است!” به جای اینکه تعداد زیادی تزئینات کوچک و ارزان‌ قیمت تهیه کنید، چند عنصر تزئینی باکیفیت و چشمگیر انتخاب کنید که تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند. هدف این است که تزئینات، زیبایی فضا را دوچندان کنند، نه اینکه بر آن غلبه کرده و جلوه‌ی اصلی را از بین ببرند.

همانطور که در آموزه‌ های دینی ما نیز تأکید شده، تزئینات باید ساده، معنادار و در راستای تقویت فضای معنوی باشند. به عبارت دیگر، تزئینات باید به گونه‌ ای باشند که ما را به یاد ماه رمضان و ارزش‌ های والای آن بیندازند و به جای حواس‌ پرتی، به تمرکز و آرامش ما کمک کنند.

سخن آخر

با پرهیز از این 5 اشتباه رایج و بهره‌ گیری از اصول و مبانی دکوراسیون داخلی منزل مبتنی بر هنر و معماری ایرانی اسلامی، می‌ توانید فضایی روحانی، دلنشین و سرشار از زیبایی برای دکور رمضانی خود و خانواده‌ تان فراهم آورید؛ فضایی که مصداق این فرموده ابوموسى اشعرى، نقل شده در صحیح مسلم، حدیث شماره 2701:

“خانه‌ای که در آن خدا یاد شود و خانه‌ای که خدا در آن یاد نشود، مثل زنده و مرده است.”

سپاس، بابت زمانی که در اختیار ما قرار دادید.